Tìm hiểu tài sản công là gì? Nguyên tắc quản lý và sử dụng hiện có

1. Tổng quan về tài sản công

Trước hết, tài sản công được biết đến rộng rãi với thuật ngữ tài sản nhà nước. Tuy nhiên, vì khái niệm này còn chưa rõ ràng và gây ra nhiều sự khó hiểu nên khái niệm tài sản công là gì đã được tách riêng và quy định rõ trong Luật quản lý, sử dụng tài sản công 2017. 

1.1. Hiểu rõ về tài sản công là gì?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 của bộ luật này thì tài sản công được hiểu là tài sản thuộc quyền sở hữu của toàn dân và do nhà nước quản lý và đại diện chủ sở hữu. Những tài sản công bao gồm:

- Tài sản phục vụ hoạt động quản lý, cung cấp dịch vụ công cộng hoặc bảo đảm quốc phòng, anh ninh tại các cơ quản, tổ chức, đơn vị hành chính.

- Tài sản công thuộc kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích chung cho toàn thể, lợi ích quốc gia. Đất đai và các loại tài nguyên quốc gia cũng là loại tài sản công hiện có.

- Tài sản công được xác lập quyền sở hữu của toàn dân và tài sản công tại các doanh nghiệp.

- Tiền trong ngân sách nhà nước, các quỹ tài chính ngân sách, dự trữ ngoại hối nhà nước cũng được xem là tài sản công.

Từ khái niệm thuật ngữ tài sản công trong điều luật thì có thể xác định được những loại tài sản nào thuộc quyền sở hữu của nhà nước và người dân có quyền bình đẳng sử dụng.

Bên cạnh đó, các bộ ngành cũng thực hiện giám sát, quản lý nhà nước đối với tài sản công. Ví dụ cụ thể như: Bộ Tài Chính thực hiện quản lý tài sản công tại khu vực hành chính sự nghiệp hay các dự án sử dụng vốn nhà nước. Hay bộ Chuyên ngành quản lý tài sản công như tài nguyên, đất đai, tài sản cơ sở hạ tầng.

1.2. Chi tiết những nhóm tài sản công hiện có

Tài sản công ở Việt Nam có nhiều loại khác nhau với giá trị lớn, ngoài tài sản trong các cơ quan nhà nước thì cũng tồn tại nhiều loại tài sản công ở các doanh nghiệp ngoài nhà nước. Không những thế tài sản công còn bao gồm cả những tài sản hữu hình và tài sản vô hình.

1.2.1. Nhóm tài sản công phục vụ lợi ích bảo vệ an ninh

Đầu tiên, phải kể đến tài sản phục vụ cho hoạt động quốc phòng - an ninh, những tài sản được cung cấp cho dịch vụ công, cung cấp cho các cơ quan nhà nước, cho các đơn vị sự  nghiệp công lập, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân đều là những tài sản công.

Tài sản công thuộc nhóm này còn có thể là những tài sản tại các cơ quan, tổ chức chính trị, tổ chức xã hội, tổ chức hành chính nghề nghiệp và tài sản trong những tổ chức nhà nước khác.

Những tài sản công cơ bản thuộc nhóm này có thể kể đến như: Các trường quân sự, an ninh, các thiết bị, tư trang trong cơ quan, đơn vị, tổ chức quốc phòng.

1.2.2. Tài sản phục vụ lợi ích lợi ích quốc gia, công cộng

Những tài sản thuộc nhóm tài sản công phục vụ lợi ích chung có thể kể đến như: Tài sản kết cấu hạ tầng, đường xá, công trình kỹ thuật, công trình kết cấu hạn tầng. Vùng đất, vùng biển gắn với các công trình kỹ thuật phục vụ lợi ích chung.

Nhóm tài sản hạ tầng giao thông, hạ tầng thông tin hay các cơ sở hạ tầng giáo dục - đào tạo, hạ tầng khoa học - công nghệ thuộc quản lý của nhà nước. Bên cạnh đó những cơ sở hạ tầng khác như các cơ sở y tế công, hạ tầng văn hoá, thể thao, du lịch và những hạ tầng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế thuộc quyền quản lý của nhà nước đều là tài sản công nhóm kết cấu hạ tầng.

1.2.3. Nhóm tài sản công đánh dấu chủ quyền

Những tài sản đất đai, tài nguyên rừng, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, vùng biển, vùng trời. Các kho số viễn thông, tài nguyên internet, tài nguyên tần số vô tuyến, các đập thủy điện, kênh, đê và các tài nguyên khác thuộc quyền quản lý của nhà nước.

1.2.4. Nhóm tài sản được xác lập quyền sở hữu chung

Những tài sản bị tịch thu, sung công, tài sản không xác định được chủ sở hữu, tài sản bị chôn, giấu, vùi lấp, bị chìm hoặc tài sản không có người nhận. Tài sản công cũng có thể là những tài sản được chuyển giao từ chủ sở hữu tự nguyện chuyển giao không hoàn trả cho nhà nước.

Ví dụ như những công ty, tập đoàn vì một lý do nào đó bị tịch thu thì quyền sở hữu những công ty này thuộc về nhân dân và nhà nước đứng ra đại diện sở hữu.

1.2.5. Những tài sản công đặc biệt khác

Nhóm tài sản tiền thuộc ngân sách nhà nước, hay các quỹ tài chính ngân sách dự trữ ngoại hối, kiều hối đều được xem là tài sản công.

Ví dụ khoản tiền trong các quỹ chính sách xã hội hay tài khoản dự trữ ngoại tệ của chính phủ được coi là tài sản công.

Bên cạnh đó, nhà nước cũng phân bố tài sản công tại các doanh nghiệp công hoặc doanh nghiệp tư nhân, các dự án có vốn cổ phần của nhà nước.

2. Các nguyên tắc hoạt động quản lý và sử dụng

Việc quản lý và sử dụng tài sản công được pháp luật quy định và phân quyền quản lý. Việc xác định thẩm quyền quản lý dựa trên các phương diện như phân cấp hành chính, tổ chức quyền lực nhà nước, quyền dân sự và mối quan hệ giữa nhà nước với công dân.

2.1. Cơ sở pháp lý điều chỉnh hoạt động quản lý tài sản công

Việc sử dụng và quản lý tài sản công được quy định rất rõ trong luật quản lý và sử dụng tài sản công năm 2017 và những nghị định bổ sung trong đó có nghị định số 63/2019/NĐ-CP.

Dựa trên cơ sở đó thì hiểu ngắn gọn những tài sản được phân bổ cho các cấp thì cấp nào cấp đó quyết định đầu tư, mua sắm, sử dụng, thanh lý và bảo quản.

2.2. Nguyên tắc quản lý, sử dụng tài sản công chuẩn

Đối với tài sản công của nhà nước Việt Nam thì sẽ phải tuân theo những nguyên tắc, quy định cụ thể:

- Nguyên tắc thể hiện sự bình đẳng đối với các đối tượng sử dụng tài sản công được thể hiện cụ thể qua nội dung: Nhà nước giao quyền sử dụng, quyền quản lý các loại tài sản công cho các cơ quan, tổ chức, cơ quan, đơn vị và các đối tượng theo quy định của pháp luật có liên quan.

- Tài sản công phải được khai thác, quản lý, bảo dưỡng, sửa chữa, thống kế kế toán đầy đủ về giá trị, hiện vật. Những tài sản có nguy cơ chịu rủi ro cao do các nguyên nhân như hỏa hoạn, thiên tai hay nguyên nhân bất khả kháng khác thì cần được quản lý rủi ro thông thông qua bảo hiểm hoặc phương pháp khác theo quy định của pháp luật.

- Tài sản công trong trường hợp là tài nguyên phải được kiểm kê, thống kê, ghi nhận thông tin theo tính chất, đặc điểm của tài sản. Những tài sản này cần được khai thác, bảo vệ và quản lý theo quy hoạch, kế hoạch đảm bảo thực hiện theo đúng pháp luật và hoạt động này đảm bảo tính chất tiết kiệm, hiệu quả.

- Đối với tài sản công phục vụ cho công tác cung cấp dịch vụ công, đảm bảo quốc phòng an ninh thì các đơn vị phải sử dụng tiết kiệm, hiệu quả và cần đảm bảo sử dụng đúng mục đích, công năng, tiêu chuẩn, định mức và tuân thủ chế độ quản lý theo quy định của pháp luật.

- Tài sản công là tài sản thuộc nguồn lực tài chính thì phải tuân theo cơ chế thị trường, có công khai, minh bạch và đúng pháp luật.

- Tuân thủ nguyên tắc minh bạch, công khai, thực hành tiết kiệm, không lãng phí và không tham nhũng khi sử dụng và quản lý tài sản công thuộc quyền sở hữu của nhà nước.

- Việc sử dụng và quản lý tài sản công được giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán đảm bảo mọi hành vi vi phạm pháp luật phải được xử lý kịp thời, nghiêm minh.

Trên đây là những vấn đề liên quan tới tài sản công. Thông qua việc trả lời câu hỏi tài sản công là gì? Bạn đã có thể nắm được những thông tin về khái niệm, đặc điểm và phân loại tài sản công. Qua đó hiểu về các nguyên tắc trong sử dụng và quản lý tài sản công theo pháp luật quy định.